Op de voormalige scheepswerf NDSM (Nederlandsche Dok en Scheepsbouw Maatschappij) in Amsterdam-Noord is één van de originele betonnen scheepshellingen gerestaureerd én getransformeerd tot werkplek voor creatieve ondernemers en evenemententerrein.

Peter de Bruin, architect bij Dynamo Architecten, is verantwoordelijk voor het nieuwe ontwerp van de scheepshellingen. Hij vertelt: "De NDSM-werf was een scheepswerf die tussen 1894 en 1978 ook als zodanig functioneerde. Toen het eind vorige eeuw slecht met de scheepsbouw ging, kreeg het NDSM-terrein een volledig nieuwe bestemming. Er verschenen kantoorgebouwen, hotels, restaurants en ateliers. Tegenwoordig worden op deze locatie eveneens regelmatig evenementen gehouden en is er veel reuring. Het terrein, waarvan de scheepshellingen deel uitmaken, heeft nog steeds de industriële uitstraling en sfeer van toen, met oude kranen en rails."

Rijksmonument

De betonnen hellingen zijn in drie fasen (1921, 1954, 1966) gebouwd en uitgebreid. Volgens Peter de Bruin van Dynamo Architecten vormt de bovenzijde van de hellingen een onderdeel van de NDSM-werf en hebben de ruimtes eronder al tientallen jaren een atelierfunctie. "De periode daaraan voorafgaand waren deze vertrekken in gebruik als magazijn, kleedkamers en traforuimte. Omdat het gebouw er inmiddels slecht aan toe was, besloot de gemeente Amsterdam het pand te restaureren, waarbij de bovenzijde als evenementendek gaat fungeren en de atelierfunctie uitgebreid wordt. Extra voordeel is dat het Rijksmonument dan ook goed onderhouden wordt, wat het behoud ervan betekent."

‘De geschiedenis van de scheepswerf is voelbaar. Oude takelpunten, ankerogen en kielblokken zijn teruggekeerd in het ontwerp’

Ontwerp vanuit bouwhistorie

Dynamo Architecten heeft het ontwerp gemaakt vanuit de bouwhistorie en gebruikgemaakt van de geschiedenis en zaken die nog aanwezig waren, zoals takelpunten, ankerogen en kielblokken. "In ons nieuwe ontwerp worden extra vierkante meters ontsloten en kunnen meer verhuurbare units gerealiseerd worden. Het betreft twee naast elkaar liggende hellingen die met elkaar verbonden zijn. Door een deel van de tussenbouw te slopen en uit te graven, is in het hart van het gebouw een vide gecreëerd, waardoor er meer daglicht kan toetreden”, aldus Peter de Bruin.

De Bruin vervolgt: "Bij de restauratie moest alles aangepakt worden, van het herstellen van het beton tot en met de architectuur van het gebouw van 50 bij 200 meter. De atelierruimte is van 1.600 naar ruim 2.500 m² uitgebreid en er zijn extra ramen en deuren in nieuwe gevels toegevoegd. Alle niet-betonnen delen zijn nu in ijzermenie rood, de originele kleurgrondverf van de schepen. Tegelijk moest alles sleets ogen, alsof het hersteld was. Iets repareren wat er oud moet uitzien, terwijl het tegelijkertijd aan de hoogste kwaliteitseisen moet voldoen, is lastig. Daarom zijn ook diverse proefplaten met verschillende kleuren en materialen gemaakt.”

‘Een uitdaging om iets te repareren wat er oud moet uitzien, terwijl het tegelijkertijd aan de hoogste kwaliteitseisen moet voldoen’

Veilig en praktisch 

Daarnaast moest het dek een waterdichte laag krijgen, waarvoor de architect Triflex heeft benaderd. Peter de Bruin: "Al in een vroeg stadium kon Triflex aanbevelingen doen voor de afdichting (waterdichtheid) en het inwerken van de detail­leringen. Maar een dakafdichting alleen was niet voldoende. Naast esthetiek moest er ook vooral rekening worden gehouden met de veiligheid." Vanwege de toekomstige evenementen op de helling, moest het afdichtingsproduct ook prak­tisch in gebruik zijn, gewicht kunnen dragen, een wettelijk vastgestelde mate van stroefheid bezitten en zelf niet te zwaar zijn. Daarom is Triflex ProPark gebruikt, een volledig gewapend en scheuroverbruggend systeem voor hellingen met een verhoogd risico op scheurvorming. De Bruin vervolgt: “Triflex ProPark volgt het profiel van de helling met alle butsen en oneffenheden erin, zodat het oude uiterlijk niet verdwijnt. Samen met de uitvoerder zijn er monsters met Nederlandse zanden gemaakt om uiterlijk en kleur van de verschillende kielbanen te kunnen weergeven. De verschillende kleuren mochten niet netjes naast elkaar liggen, maar moesten het uiterlijk van 100 jaar helling weerspiegelen.”